GIÁO DỤC- TƯ TƯỞNG:Phải thật sự là cuộc chỉnh đốn mang tầm tư tưởng, thấm đẫm chính trị nhân văn bằng thượng tôn pháp luật và kỷ luật

Mâu thuẫn thứ tư trong tối thiểu 7 loại mâu thuẫn chủ yếu cần kíp giải quyết hiện nay, đó là mâu thuẫn giữa yêu cầu đột phá, tạo bước chuyển biến có tính động lực trong phòng, chống gắn chặt nâng cao đồng bộ chất lượng lãnh đạo và quản trị kinh tế - xã hội đất nước bằng và bởi luật pháp với sự nghểnh ngảng, thậm chí né tránh, sợ hãi trong phòng, chống tham nhũng, lãng phí, quan liêu, lợi ích nhóm.

Sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống có mối quan hệ chặt chẽ với tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí và những sơ hở, yếu kém trong quản lý kinh tế - xã hội. Suy thoái về tư tưởng chính trị, trực tiếp là đạo đức, lối sống cùng với tệ quan liêu, chủ nghĩa thực dụng, chủ nghĩa cơ hội với đủ loại cạm bẫy… là nguyên nhân dẫn đến tham nhũng, lãng phí. Suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” nếu không được chữa trị, tất sa vào tham nhũng, cơ hội, đầu hàng đủ loại. Đến lượt chúng, tham nhũng, tiêu cực, lãng phí đủ loại làm trầm trọng hơn sự suy thoái tư tưởng chính trị, thúc đẩy “tự chuyển hóa”, “tự diễn biến” nhanh và nguy hiểm hơn.

Suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống là một trong những nguyên nhân dẫn tới trộm cắp, tham nhũng. Lãng phí là cái “ô” để tham nhũng núp bóng và là “lô cốt” để tham nhũng cố thủ và hoành hành, mà bắt đầu từ tiêu cực, hủ bại. Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng chỉ rõ: “Tham nhũng là một loại hành vi tiêu cực do người có chức vụ, quyền hạn thực hiện, là loại biểu hiển cụ thể của suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống. Tham nhũng và tiêu cực (…) có mối quan hệ gắn bó mật thiết, chặt chẽ với nhau; nguyên nhân cơ bản, trực tiếp của tham nhũng là do suy thái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống; tiêu cực là môi trường làm nảy sinh tham nhũng; tham nhũng tác động trở lại làm trầm trọng hơn tình trạng tiêu cực”(11). Khi lún sâu vào tham nhũng, hủ bại, cán bộ, đảng viên càng xa rời mục tiêu, lý tưởng của Đảng, càng ngập trong sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống hủ bại, lâm vào “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, thậm chí phản bội Nhân dân và phản bội Đảng.

Do đó, vừa khắc phục sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, tệ quan liêu, vừa khép kín những sơ hở, yếu kém trong quản lý kinh tế - xã hội - điều kiện và môi trường để cán bộ, đảng viên có thể sa vào tiêu cực, tham nhũng, lãng phí - mầm mống nảy sinh tình trạng cát cứ, khép kín, cục bộ, chủ nghĩa phường hội, nhóm lợi ích và lợi ích nhóm; đồng thời, tích cực tạo bước chuyển biến cần thiết và đủ mạnh trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực bằng và bởi luật pháp là con đường tốt nhất và ngắn nhất để khắc chế những hệ lụy của sự suy thoái, hủ bại trên bình diện tư tưởng, lý luận và đạo đức hiện nay.

Mâu thuẫn thứ năm là giữa sự đòi hỏi về tính dẫn dắt của người đứng đầu các cấp, sự linh hoạt và đa dạng trong đấu tranh với sự tha hóa của không ít người đứng đầu, sự đổi mới chậm chạp, thậm chí đơn điệu, nghèo nàn của việc công tác giáo dục trong Đảng và sự trì trệ, thậm chí buông lỏng tự rèn luyện và chống chủ nghĩa cá nhân…

Đối tượng tác động của “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” mà các thế lực thù địch hướng tới rất đa dạng, nhất là những đảng viên, cán bộ cấp chiến lược. Vì vậy, giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng, chống chủ nghĩa cá nhân là một trong những nhân tố quan trọng trong đấu tranh phòng, chống “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”. Công tác tư tưởng, lý luận phải làm gì trước trọng sự này? Câu trả lời xác đáng dường như đang ở phía trước.

Nhưng, để đánh bại, quét sạch chúng thì làm gì? Không thể lấy sự hô hào suông dù mạnh mẽ tới đâu, hay kinh nghiệm dù tốt đến mấy của quá khứ để thay thế cho sự nghèo nàn về tầm nhìn và do dự của hành động một cách thiếu khôn ngoan, chưa ngang tầm về văn hóa. Chưa khi nào như hiện nay, kỷ luật và pháp luật trực tiếp làm nên và phát triển đạo đức chính trị.

Một bộ phận cán bộ, đảng viên giữ trọng trách suy thoái nghiêm trọng về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống; có người công khai bày tỏ ý kiến trái với Cương lĩnh, Điều lệ Đảng, làm trái nguyên tắc tổ chức, sinh hoạt đảng, thậm chí có người "sám hối", "trở cờ"; tình trạng tham nhũng, quan liêu, xa dân, vi phạm nguyên tắc Đảng... là điều đáng lo ngại nhất và cũng là nguy cơ lớn nhất đối với một đảng cầm quyền, vậy thì công tác tư tưởng, lý luận sẽ làm như thế nào? Các cơ quan nhà nước và đoàn thể chính trị - xã hội có quyền chất vấn và khi cần thiết bảo lưu ý kiến và đề nghị lên cấp trên về các cán bộ, đảng viên khi được Đảng giới thiệu để ứng cử hoặc bổ nhiệm vào các cơ quan này. Định kỳ bỏ phiếu tín nhiệm và chế tài xử lý hệ lụy các chức danh do Nhân dân bầu cử.

Thực tế đòi hỏi, để làm trong sạch hóa môi trường tư tưởng, tinh thần xã hội, cần bắt đầu trước hết và quyết định từ đội ngũ người đứng đầu các cấp của hệ thống chính trị và kiên quyết chống tham nhũng, tiêu cực. Tiêu cực là ngọn nguồn dẫn tới tham nhũng, quan liêu. Thực tiễn đang không ít nhức nhối trên phương diện này. Hơn ai hết, những người đứng đầu tiên phong nêu gương thực thi các Quy định về nêu gương, tự rèn luyện, tự khép mình vào kỷ luật, tự biết xấu hổ khi không chấp hành kỷ luật của Đảng, pháp luật của Nhà nước, tự cảnh tỉnh về tham nhũng, tiêu cực. Đồng thời, phải có trách nhiệm giải trình, thực hiện nghiêm quy định của Đảng, Nhà nước về tiếp, đối thoại với công dân; tiếp nhận và kịp thời chỉ đạo giải quyết các vấn đề do Nhân dân phát hiện, phản ánh, nhất là những vấn đề liên quan đến đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên. Bất kỳ đảng viên, cán bộ nào cũng luôn nên nhớ: “ Lưới giời lồng lộng”, “Tiền vua có thần, tiền Dân có ma” để tự cảnh giới mình về đạo đức, tham nhũng, hủ bại, cạm bẫy vật chất cám dỗ, sự tha hóa, thoái hóa quyền lực được giao phó hoặc được ủy thác... Đó là trách nhiệm chính trị và cũng là liêm sỉ cá nhân, đạo đức tối thiểu của người lãnh đạo, quản lý các cấp. Không như vậy, không thể lãnh đạo được ai, quản trị được gì và nhất định phải bị đào thải trước khi tự đào thải chính mình.

Các vụ đại án tham nhũng, ăn cắp quốc khố 5 năm qua đã cảnh báo “vũng bùn vùi chết người đứng đầu” và chúng ta không thể lùi bước. Các đảng viên vi phạm pháp luật phải bị xử lý nặng hơn những viên chức không phải là đảng viên vi phạm pháp luật cùng mức độ. Trừng trị thật nghiêm khắc những phần tử tiêu cực, tham nhũng, chống đối và kêu gọi lật đổ chế độ, phá vỡ khối đại đoàn kết toàn dân tộc, các đoàn thể chính trị - xã hội và chống đối Đảng, Nhà nước và chế độ.

Các cấp ủy, chính quyền các cấp, đoàn thể quần chúng tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất để Nhân dân tham gia xây dựng Đảng, Nhà nước và đoàn thể mình, trước hết tẩy trừ tâm lý “cán bộ là việc Nhà nước giữ, đảng viên là việc Đảng lo”, thúc thủ, cầm chừng; cổ vũ sự giám sát đảng viên, cán bộ bên ngoài ở mọi lúc, mọi nơi; xây dựng bầu không khí đạo đức xã hội, cộng đồng trong lành. Đặc biệt đổi mới thể chế bảo vệ chặt chẽ Nhân dân tham gia kiểm tra, giám sát, phát hiện, tố cáo cán bộ, đảng viên vi phạm pháp luật, đạo đức, lối sống và tất cả các mặt khác, ở nơi công tác và nơi cư trú; nâng cao trách nhiệm đoàn kết xây dựng và bảo vệ Đảng, bảo vệ chính quyền...

Chủ động bịt "kẽ hở", “điểm yếu” bằng cơ chế kiểm soát, phòng ngừa hữu hiệu

Mâu thuẫn thứ sáu là giữa yêu cầu chủ động, đồng bộ và thống nhất đấu tranh hiệu quả trong phòng, chống với những khiếm khuyết và chưa tương dung của cơ chế kiểm soát quyền lực trước hết về tư tưởng, nâng cao công tác kiểm tra, giám sát kỷ luật Đảng, pháp luật của Nhà nước đối với đội ngũ người đứng đầu trên phương diện này.

Trong cuộc đấu tranh phòng, chống sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật Đảng cùng với xử lý hệ lụy và hậu quả những vấn đề hiện hữu, hơn lúc nào hết, phải đổi mới như thế nào về tầm nhìn, về khả năng dự báo, kịp thời phát hiện, khắc phục những “cục nghẽn mạch” về tư tưởng và tổ chức khi chúng mới manh nha?

Thực hành dân chủ rộng rãi, đẩy mạnh tự phê bình và phê bình trong Đảng gắn chặt với siết chặt kỷ luật tự giác của Đảng. Xây dựng và phát triển bầu không khí đạo đức chính trị lành mạnh trong Đảng, Nhà nước và xã hội. Uốn nắn những lệch lạc về tư tưởng chính trị, nhất là những biểu hiện dao động dễ bị những phần tử xấu kích động, lôi kéo; phê phán, kỷ luật nghiêm khắc những đảng viên coi thường nghị quyết của Đảng, nói một đường làm một nẻo, vô cảm trước Nhân dân, thậm chí coi thường Nhân dân. Kiên quyết đưa ra khỏi Đảng những đảng viên thoái hóa biến chất, nhất là về đạo đức, những phần tử cơ hội, bất mãn, những người gây mất đoàn kết nội bộ Đảng, cố ý bội nhọ, phủ nhận (dưới mọi hình thức) Cương lĩnh, Điều lệ Đảng, vi phạm các nguyên tắc tổ chức, sinh hoạt đảng.

Trong kiểm tra, giám sát, việc lắng nghe và tôn trọng dư luận của quần chúng, thành tâm tiếp nhận ý kiến của Mặt trận, thực sự coi trọng phát hiện các nhân tố tích cực, giúp cấp ủy tổng kết, rút ra những kinh nghiệm hay, bài học chưa thành công với việc tuân thủ vô điều kiện kỷ luật và thượng tôn pháp luật một cách có tính tư tưởng là như thế nào? Chủ động phòng ngừa, phòng, chống suy thoái với và đấu tranh chống “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” là hai mặt của vấn đề có mối quan hệ hữu cơ, tác động qua lại lẫn nhau. Nhưng chủ động phòng ngừa từ xa, từ sớm là như thế nào? Phải tiên lượng và đi trước nhiều bước ra sao quyết không thể đợi “cháy nhà mới chữa cháy” nếu không muốn thất bại cả hai?

Cần thiết nhấn mạnh, chống sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” phải thật sự là cuộc chỉnh đốn mang tầm tư tưởng và thấm đẫm chính trị nhân văn bằng thượng tôn pháp luật và kỷ luật thượng tôn, trước hết đối với những người đứng đầu, chính là nâng cao chất lượng chủ động phòng ngừa một cách thật sự hiệu quả. Kỷ luật nghiêm những người vi phạm về đạo đức, lối sống, tham nhũng, mất đoàn kết, cục bộ bản vị, cá nhân chủ nghĩa... không “đặc quyền đặc lợi”, không “vùng cấm”, không trừ một ai, một cấp nào; đồng thời, xử lý thật nặng thực sự làm gương pháp quyền đối với những người giữ chức vụ trong Đảng và bộ máy hệ thống chính trị, nhất là người đứng đầu, nếu vi phạm kỷ luật, pháp luật hơn nhiều lần cán bộ, đảng viên không giữ chức vụ. Pháp luật sẽ là phương tiện chỉnh đốn tư tưởng và đạo đức, góp phần làm nên đạo đức tôn trọng và tuân thủ pháp quyền.

Đến lượt đội ngũ mang trọng trách kiểm tra, giám sát trước hết và sau cùng phải gồm những người trung chính, kỷ cương nhưng có tư tưởng, hành xử “quốc pháp vô thân”, thấm đẫm dân chủ và nhân văn. Điều đó làm nên sức mạnh của kỷ cương và tính nghiêm của kỷ luật thật sự bền vững. Không sửa đổi từ cái gốc này nhất định công tác kiểm tra, giám sát sẽ trở nên lệch lạc, thậm chí phản tác dụng.

Hơn lúc nào hết, kiên trì phương châm: Phát huy dân chủ, tự do sáng tạo và đề cao trách nhiệm chính trị cá nhân gắn với trách nhiệm công dân và trách nhiệm xã hội; và kiên định nguyên tắc: Khắc phục và chấm dứt tình trạng người có tư tưởng thì không được tham mưu, quyết định và người được tham mưu, quyết định lại không hề có tư tưởng tương xứng, trên lĩnh vực tư tưởng, lý luận và báo chí.

Mâu thuẫn thứ bảy là giữa yêu cầu chủ động đấu tranh phòng, chống, “giữ vững bên trong là chính”, “tự bảo vệ mình là chính” với tâm lý chủ quan, thúc thủ, bị động trong tấn công, làm thất bại âm mưu, hoạt động chống phá của các thế lực cơ hội, đầu hàng và thù địch.

Xây dựng hệ thống chính trị, trước hết là xây dựng Đảng và Nhà nước thực sự trong sạch, vững mạnh; mọi thành viên của các cơ quan, tổ chức có khả năng đề kháng tốt là cơ sở để ngăn ngừa các tác động tiêu cực từ bên ngoài; đồng thời, chủ động đấu tranh với mọi biểu hiện suy thoái, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” từ bên trong. Và, để vô hiệu hóa mọi âm mưu, hoạt động phá hoại của các thế lực thù địch không thể bằng khẩu hiệu suông, càng không thể khắc phục những thách thức đó chỉ bằng tuyên bố dù đanh thép hay sự khuyên nhủ phải đạo đơn thuần hay bằng lòng tốt nào đó. Phòng bên trong chính là chống từ xa, chống từ ngoài! Mỗi tổ chức đảng trong hệ thống chính trị phải xứng đáng là hạt nhân chính trị trong sạch, vững mạnh; mỗi cơ quan, đơn vị phải chủ động tự phòng ngừa từ sớm, từ xa, “giữ vững bên trong là chính” và mỗi người cần “tự bảo vệ mình trước hết”.

Việc trước hết, phải cẩn tắc lựa chọn đúng đắn, cắt đặt xác thực người đứng đầu; giữ nghiêm việc bảo vệ chính trị nội bộ, chủ động bịt các "kẽ hở", “điểm yếu”, nhất là những tử huyệt bằng cơ chế kiểm soát và phòng ngừa hữu hiệu. Tiếp tục đổi mới hệ thống thể chế của Đảng thống nhất với pháp luật của Nhà nước hợp thành cơ chế giám sát, kiểm tra và xử lý thật toàn diện, nghiêm ngặt về công tác tổ chức, cán bộ, bảo vệ an ninh chính trị nội bộ. Thực thi định kỳ và bất thường trong toàn hệ thống chính trị nhằm quản lý chặt chẽ từng cán bộ, mọi đảng viên ở nơi công tác, ở khu vực cư trú và nơi đi công tác, nhất là đi công tác ngoài nước; vô hiệu hóa các hoạt động thâm nhập, tác động chuyển hóa nội bộ, thay đổi chế độ chính trị của bọn phản động và nâng cao ý thức cảnh giác của Nhân dân.

Tổng rà soát, thanh lọc toàn Đảng đồng bộ với thanh lọc bộ máy hệ thống chính trị một cách thống nhất và chặt chẽ. Đức trị và pháp trị phải là rường mối song hành trong phòng, chống suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”. Và, phải nắm lấy sức mạnh của dư luận và công luận trong việc kiểm soát, bảo vệ cán bộ, đảng viên; bao vây và vô hiệu hóa sự chống phá của các thế lực cơ hội, đầu hàng, phản động ẩn náu, luồn lách trong nội bộ cấu kết với bên ngoài và trên lộ trình hội nhập quốc tế.

Không một kẻ thù nào, cho dù nó nham hiểm và hung hãn nhất, có thể tiêu diệt được những người cộng sản, ngoại trừ chính họ tự tiêu diệt họ, chính họ làm cho họ tự sụp đổ, trước hết hay sau cùng bắt đầu về mặt tư tưởng chính trị, đạo đức và lối sống.

Việc phòng ngừa, thanh trừ sự suy thoái tư tưởng chính trị, hủ bại, tiêu cực và quét sạch tham nhũng, chuyển hóa, cơ hội, đầu hàng trong một bộ phận cán bộ, đảng viên hiện nay là một trong những vấn đề quan trọng, mất còn trong tổng thể xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị; là công việc rất cấp bách và đầy thử thách đòi hỏi thực thi thật kiên quyết, kiên trì nhưng phải rất khoa học, công phu, tinh tế, hiệu quả và nhân văn, để tránh những hậu quả và hệ lụy không đáng có.

Lúc này, hơn lúc nào hết, nếu không làm gì có lợi cho Tổ quốc, cho Nhân dân đã là mắc tội thì cam tâm chống phá nền chính trị của Đất nước, đi ngược lại ý nguyện của Nhân dân, quay lưng với đạo lý của Dân tộc, nhất định pháp luật tất nghiêm trị và ắt sẽ không còn chốn để nương thân.

________

(11) Nguyễn Phú Trọng: Kiên quyết, kiên trì đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, góp phần xây dựng Đảng và Nhà nước ta ngày càng trong sạch, vững mạnh, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2023, tr. 16.

TS. NHỊ LÊ - Nguyên Phó Tổng biên tập Tạp chí Cộng sản